از الماس به عنوان با دوام‌ترین و ماندگارترین کانی طبیعی یاد می‌شود و این ویژگی باعث شده است تا از آن استفاده گسترده‌ای در صنعت طلا و جواهر شود. دوام، به توانایی یک سنگ قیمتی برای مقاومت در برابر سایش، گرما و مواد شیمیایی می‌گویند. دوام از سه ویژگی تشکیل شده است: سختی، مقاومت و پایداری.
به طور خلاصه، سختی، نشان‌دهنده مقاومت سنگ در برابر خراشیدگی و سایش است؛ مقاومت، نشان می‌دهد که سنگ در برابر شکستن و خرد شدن چه‌قدر مقاومت می‌کند و پایداری، به معنای تحمل سنگ در برابر مواد شیمیایی و تغییرات دما است.
- سختی
الماس سخت‌ترین کانی طبیعی شناخته شده با توجه به هر دو مقیاس Mohs و Knoop است. سختی سنگ‌های قیمتی و مواد معدنی با مقیاس "موس" اندازه‌گیری می‌شود. استفاده از این مقیاس از سال 1812 آغاز شد، زمانی که فردریش موس، کانی‌شناس آلمانی، ده ماده معدنی را انتخاب کرد و بر اساس سهولت یا دشواری نسبی که هر ماده می‌توانست توسط دیگری خراشیده شود، اعدادی را به آنها اختصاص داد. اما چیزی که مقیاس موس نشان نمی‌دهد، ولی برای صنعت الماس بسیار مهم است، این است که الماس می‌تواند هر یک از فلزات گران‌بها را که در جواهرسازی استفاده می‌شود خراش دهد. این به این معنی است که اگر الماسی در جای خود لق بزند و شل باشد، به مرور زمان می‌تواند چنگ‌ها را ساییده کند و از جای خود بیرون بیفتد. سختی الماس به دلیل ساختار بلوری آن بسیار فشرده آن است. علی‌رغم سختی الماس، بدیهی است که در برابر ضربه‌های شدید شکننده باشد و حتی امکان تکه تکه شدن آن وجود داشته باشد.
- مقاومت
هر سنگ قیمتی، از جمله الماس، اگر در موقعیتی نامناسب قرار گیرد یا شدت ضربه‌ای که به آن اصابت می‌کند به حد کافی زیاد باشد، می‌شکند. مقاومت، معیاری است که نشان می‌دهد یک سنگ قیمتی چقدر می‌تواند در برابر شکستن، خرد شدن یا ترک خوردن دوام بیاورد. الماس‌ها در جهاتی که اتم‌های آن پیوستگی بیشتری دارند، مقاومت بیشتری دارند و هر کجا که این پیوستگی کمتر باشد، مقاومت کمتری از خود نشان می‌دهند. این نواحی که نقاط شکاف نامیده می‌شوند، منبع اصلی آسیب در الماس هستند. یک جواهرساز می‌تواند الماس را در جهت صحیح برش به بهترین نحو بتراشد. تراشیدن یک الماس، شکافتن کریستال آن به موازات یکی از صفحات مثلثی یا هشت وجهی آن است. جالب است بدانید برای تراشیدن برخی از الماس‌های تاریخی معروف، از ماه‌ها قبل، برنامه‌ریزی می‌شد.
- پایداری
پایداری، اصطلاحی است که توضیح می‌دهد که یک الماس تا چه حد تغییرات دمایی و مواد شیمیایی را تحمل می‌کند. الماس‌ها تقریبا در برابر اغلب اسیدها آسیب ناپذیر اند. فرآیند تراشیدن الماس، گرمای زیادی تولید می‌کند، اما معمولا الماس در این فرآیند سالم و بی‌نقص باقی میماند. موقعیت‌هایی که برای پایداری و دوام یک الماس تهدید کننده به حساب می‌آیند، تغییرات ناگهانی و عظیم در دما است که می‌تواند باعث ایجاد شوک حرارتی و شکاف جدید یا گسترش شکستگی‌های پیشین در سطح آن شود.
بیشتر بخوانید: "اهمیت استفاده از الماس در جواهرات"
چگونه خطر خرد شدن الماس را به حداقل برسانیم؟
اگر به گوشه‌های نوک تیز یک الماس با برش پرنسس یا سبک‌های برش مشابه نگاه کنید، به وضوح می‌بینید که در این نقاط بسیار آسیب‌پذیر است. بنابراین اغلب میان چنگ‌هایی قرار می‌گیرند که از آنها را در برابر خرد شدن یا لب‌پر شدن محافظت شود. حتی با این حال، یک ضربه محکم به چنگ‌ها در گوشه الماس، می‌تواند باعث شود یک تراشه از کناره آن کنده شده و به جای صاف و صیقلی بودن، دنده دنده و پلکانی دیده شود.
خرد شدن قسمتی از سنگ معمولا زمانی رخ می‌دهد که کمربند (لبه فارسی) یا نقطه دیگری از الماس به سختی به چیزی یا جایی برخورد کند. برخورد با کابین‌های حمام، آشپزخانه و اتاق خواب یا کنار هم قرار گرفتن جواهرات و ساعت‌های مختلف از رایج‌ترین علت‌های لب‌پر شدن الماس هستند.
برای به حداقل رساندن آسیب، نکات زیر را مرور می‌کنیم:
1. مراقب برخورد الماس با اجسام نوک تیز باشید.
در هر اندازه و برشی، اگر الماس در معرض برخورد با اجسام نوک تیز باشد، احتمال خرد یا لب‌پر شدن آن زیاد است. یک تکنیک جدید برای برش الماس به نام پخ زدن، توسط برخی در تجارت الماس استفاده می‌شود و اعتقاد بر این است که دوام برش‌هایی مثل پرنسس را بهبود می‌بخشد. پخ زدن به معنای تراشیدن یک سطح بسیار کوچک و صاف در هر گوشه است.
2. از کولت محافظت کنید.
در زمان‌های گذشته، برای محافظت از نقطه انتهایی یا همان کولت در تقریبا تمام برش‌های الماس، یک وجه کوچک اضافی در انتها تراشیده می‌شد تا در برابر خرد شدن مقاوم شود. از گذشته تاکنون، برش‌هایی که به نوک تیز می‌رسند و نقاط آسیب‌پذیر بیشتری دارند، بسیار پرطرفدار هستند، پس توسط چنگ‌ها محافظت می‌شوند تا احتمال آسیب دیدن کولت کمتر است. چنگ‌های V شکل، بزل یا نیمه بزل به خوبی از گوشه‌های سنگ محافظت می‌کنند.
3. الماسی بخرید که لبه فارسی (کمربند) آن پهن‌تر است.
از آن جایی که یک ضربه قوی می‌تواند به لبه فارسی (کمربند) الماس آسیب وارد کند، بدهی است که احتمال شکستن کمربند ضخیم‌تر ،کمتر باشد. کمربندهایی با وجه‌های بسیار نازک، در معرض خطر آسیب بسیار بیشتری هستند.
4. هر از گاهی وضعیت چنگ‌ها را بررسی کنید.
یکی از رایج‌ترین دلایل لب‌پر شدن الماس این است که چنگ‌های نگهدارنده شکسته شوند. اگر الماس در محل نصب خود شل شده باشد، در معرض خطر بیشتری برای خرد شدن است. حتی اگر فقط یکی از چنگ‌ها آسیب دیده باشد، الماس شما دیگر محکم در محل نصب خود قرار نمی‌گیرد.
5. از الماسی که شکسته یا لب‌پر شده است، استفاده نکنید.
اگر فکر می‌کنید الماسی که از قبل ترک داشته یا لب‌پر شده باشد، بعد از قرار گرفتن میان چنگ‌ها از خطرها در امان میماند، اشتباه می‌کنید! در واقع، شکاف روی الماس می‌تواند بزرگ‌تر شود و به طرز بدتری بشکند.
در مجموع، چیزی به نام سختی مطلق وجود ندارد. الماس‌ها بسیار سخت هستند، اما به یاد داشته باشید که اگر یک جواهرساز می‌تواند به طور عمدی، یک الماس را با ضربه‌ای در جهت درست خرد کند و بتراشد، امکان این که شما نیز تصادفا بتوانید با ضربه‌ای آن را بشکنید یا به الماس آسیب وارد کنید، دور از ذهن نیست.
تمیز کردن الماس
از آنجایی که الماس، غبار را به خود جذب می‌کند؛ باید هر از گاهی آن را تمیز کرد. همچنین مواد شوینده دارای کلر، اسپری و رنگ مو، لوسیون‌ها، صابون‌ها، عرق بدن و چربی‌های طبیعی پوست، موجب می‌شود یک لایه جرم روی سطح الماس تشکیل شود و باعث از بین رفتن درخشش و جلای آن شود.
با استفاده از نکات زیر، درخشش الماس خود را مانند روز اول کنید:
- برای تمیز کردن الماس در خانه، ابتدا یک محلول شوینده درست کنید.
محتوای این محلول یک دوم لیوان آب گرم و یک دوم لیوان شیشه پاک کن است. حالا جواهرتان را با آب ولرم نم‌دار کنید. سپس، یک مسواک بسیار نرم را به محلول آغشته کنید و به آرامی آن را بین تمام بخش‌ها حرکت دهید. پس از آن، جواهر خود را با آب بشویید و خوب خشک کنید تا باعث تحریک و ایجاد حساسیت در پوست شما نشود.
- پارچه‌های مخصوص پاک کردن جواهر بخرید.
پارچه‌های خاصی وجود دارند که مخصوص تمیز کردن طلا و جواهر اند و از گالری‌های طلا یا جواهر فروشی‌ها قابل تهیه هستند. ویژگی این پارچه‌ها این است که بسیار نرم اند به فلز یا سنگ‌های قیمتی آسیب وارد نمی‌کنند و در عین حال، می‌توانند درخشندگی سنگ‌ها را احیا کنند. توجه داشته باشید که پس از استفاده از پارچه، آن را در یک ظرف در بسته بگذارید تا از وارد شدن هرگونه آلودگی و گرد و غبار به ظرف، جلوگیری شود. در غیر این صورت ممکن است دفعات بعد، روی طلا یا سنگ خراش‌های کوچک ایجاد کند.
- از محلول‌های تجاری تمیزکننده جواهرات استفاده کنید.
محلول‌های تمیزکننده جواهرات را می‌توانید در بازار پیدا کنید. این پاک‌کننده‌ها دارای آمونیوم یا صابون مایع بسیار ضعیف هستند. اگر به مدت زمان سی دقیقه زیور آلات خود را داخل آن قرار دهید، جلا و درخشش الماس تا حد زیادی احیا می‌شود.
- به یک مغازه طلا فروشی بروید.
اگر فکر می‌کنید تمیز کردن قطعه جواهر در خانه برایتان دشوار است، می‌توانید به یک طلا فروشی نزدیک مراجعه کنید و کار را به آنها بسپارید. جواهرساز با کمترین ریسک این کار را برای شما انجام می‌دهد. ممکن است برای تمیز کردن سنگ‌ها نیاز به روش‌های صنعتی مانند پاک‌کننده‌های پودری، اولتراسونیک و بخار باشد.
